İlk Yardım Dersi

İlk Yardım Dersi

—İLKYARDIM:Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda,hayat kurtarıcı ilk müdahaleyi yapabilmek için yada durumun kötüye gitmesini önlemek amacı ile,olayın olduğu yerde,sağlık personeli gelinceye kadar,ilaçsız,eldeki imkanlarla yapılan temel yaşam desteğidir.

Acil yardım Sağlık personeli tarafından gerekli donanım kullanılarak (ilaç vs),acil tedavi ünitelerinde yapılan müdahaledir.

İlkyardım ile acil yardım arasındaki fark

İlkyardımın öncelikli amaçları:Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak, yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak,durumun kötüleşmesini önlemek,iyileştirmeyi kolaylaştırmak 

İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI

(KBK UYGULAMALARI)

1)KORUMA       2)BİLDİRME       3)KURTARMA

1)KORUMA:İlkyardımcı öncelikle kendisinin ve yaralının güvenliğini sağlamalıdır.
Olay yeri değerlendirmenin amacı:Güvenlik önlemleri alarak,tekrar kaza olma riskini ortadan kaldırmak,yaralıların sayısını ve yaralanma türlerini belirlemek yapılacak müdahaleyi planlamak.

b)Trafik Kazalarında Olay Yeri Güvenliği:İşaret verilerek araç sağ tarafta durdurulur.Dörtlü acil uyarı ışıkları yakılır.Sürücüleri yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için kaza noktasının önü ve arkası en az 150 metreden görülebilecek şekilde üçgen reflektör ile işaretlenmelidir.

Kazayı yapmış aracın kontak anahtarı kapatılıp,el freni çekilmelidir.

Aracın LPG’li olması durumunda bagajda bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır.İnfilak ve yangın riski sebebi ile sigara içilmemelidir. İlkyardım uygulamalasını güçleştirecek meraklı kişiler ortamdan uzaklaşıtırılmalıdır.

Gaz Zehirlenmesinde Olay Yeri Değerlendirmesi:Gaz vanası kapatılmalı,ortam havalandırılmalı,patlama riski sebebiyle ışıklandırma ve çağrı araçları kullanılmamalıdır.

Suda Boğulmada Olay Yeri Güvenliği:Boğulan kişiyi kurtarmak için kesinlikle yanına gidilmemelidir.Can simidi atılmalı;kişi yakındaysa sopa vb.uzatılarak kıyıya ulaşması sağlanmalıdır.

 Elektirike maruz kalan kişilere kesinlikle dokunulmamalıdır.Yalıtkan bir malzeme ile (elektriği iletmeyen) yaralı ve elektrik arasında irtibat kesilmelidir.

2)Bildirme:
112 Acil Yardım Servisinin Aranması
112’nin aranması sırasında dikkat edilmesi gerekenler:
*Sakin olunmalı,net bilgi verilmelidir.
*Ad-soyad,aranılan telefon numarası,kesin yer ve adres,
Olayın ne olduğ,etkilenen kişi sayısı,
İlkyardım uygulandıysa nasıl bir ilk yardım uygulandığı ner bir şekilde belirtilmelidir

3)Kurtarma:İlkyardım müdahelesinde yapılacaklar.

—Olay yerinin güvenliği sağlanmalı,

—İlkyardımcı durumu değerlendirmeli,müdahalede öncelikleri belirlenmeli (Öncelikle ağır yaralılara müdahale edilmelidir.)

—Yaralının bilinci yerinde ise müdahale için izin alınmalı,

—Çevrede yardım edecek kişiler organize edilmeli;telaşlılar uzaklaştırılmalıdır.

—Aynı anda iki veya daha çok yaralıya müdahale yapılmamalı.

—Sıcak tutulmalı ağızdan yiyecek veya içecek verilmemeli,

—Yaralının bilinci yerindeyse yarasını görmesine izin verilmemeli,

—Herhangi bir tehlike söz konusu değilse yaralı aslan yerinden kıpırdatılmamalı,

İnsan Vücudu Ve İşleyişi

—Genel yapı

   Hücre:Bağımsız olarak yaşayabilen vücudumuzun en küçük fonksiyonel birimidir.Farklı şekilde çoğalabilirler.Üç yapısal unsurdan oluşur.Hücre zarı (Hücre içine meteryal giriş çıkışını kontrol eder ve hücre yüzeyini örter.)

  Sitoplazma,Çekirdek ve Çekirdekçikler

Doku:Genellikle aynı yapıda ve görevdeki hücre topluluklarıdır.Epitel doku,bağ dokusu,kas dokusu ve sinir dokusu olmak üzere 4 grupta incelenir.

Organ:Aynı görevi yapan dokuların birleşmesi ile oluşur.Örneğin beyin,kalp,böbrek.

Sistem:Yaşamsal fonksiyonların yerine getirilmesi için organların birleşmesiyle oluşur.

                                              Trafik Kazalarında En Çok Hasarlanan Vücut Bölgeleri Ve Organları

                                             —Vücut Bölgeleri:İnsan vücudu bölgesel olarak 5 bölümde incelenir.

                                                                               —Baş-Boyun Bölgesi

                                                                                 —Göğüs Bölgesi

                                                                                        —Karın Bölgesi

                                                                               —Kalça Bölgesi

                                                                             —Kollar ve Bacaklar

                                                                           A)Vücut Boşlukları:

                                                             —Kafatası Boşluğu:Beyin,Beyincik

                                                     —Göğüs Boşluğu:Yemek Borusu,Soluk Borusu,Akciğer,Kalp

                                              —Karın Boşluğu:Mide,Karaciğer,Pankreas, Bağırsaklar ve Böbrekler

                                                         —Leğen Boşluğu:Üreme Organları,Mesane (İdrar Torbası)

                                                                         —Omurga Boşluğu:Omurilik

(Göğüs ve karın boşluğu birbirinden diafragma kası ile ayrılır.)

c)Sistemler:

—Hareket Sistemi:Vücudun hareket etmesini desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar.

Kemikler:Vücudumuzda 206 kemik vardır.Kemikler eklemler aracılığı ile birbirine eklenir,böylelikle iskelet oluşmuş olur.Ayrıca kemikler çizgili kaslarla beraber vücudun hareketini sağlarlar.Bazı kemikler ise kafes şeklinde yapılar oluşturur. (Kalça kemiği,göğüs kafesi) ve organlar bu yapılar içinde korunur.Kemikler yassı,uzun ve kısa olmak üzere üç çeşittir.Uzun kemikler içlerinde kemik iliği bulundurur.Vücut bölgelerine göre kemikleri inceleyelim.

—Omurga:34-35 tane omurdan oluşur.Herbir omurun ortasındaki delikler omurgada bir kanal oluşturur ve omurilik bu kanalın içinden geçer.

Baş Bölgesi: Kafada 8;yüz gölgesinde 14 kemik bulunur

—Gövde:1 tane göğüs kemiği;sağ ve solda 12 çift kaburga kemiği bulunmaktadır.

—Üst Taraf Kemikleri:Köprücük kemikleri,kürek kemikleri,kol kemikleri,dirsek kemikleri,el bileği kemikleri,el tarak kemikleri,el parmak kemikleri.

—Alt taraf kemikleri:Kalça kemikleri,uyluk kemikleri,diz kapağı,kaval kemikleri,ayak bilek kemikleri,ayak tarak kemikleri,ayak parmak kemikleri

—Eklemler:Kemik uçlarını birleştirerek kemiklerin çeşitli açılarla bağlanmasını sağlar.3 tipi vardır.

—Oynamaz eklemler

(Kafatası kemikleri)

Yarı Oynar Eklemler

(Omurlar)

Oynar Eklemler

(Omuz,Kalça,Diz,Dirsek,Bilekler vs.)

—Kaslar:Kaslar 3 tiptir.

—Çizgili Kas (İskelet Kası):İstemli hareketleri sağlar.

—Düz Kas:Düz kas isteiğimiz dışında çalışır.Genellikle iç organlarımızdaki kas bu tiptir.(Mide gibi)

—Kalp Kası:Kalp kası sadece kalpte bulunur.Yapısal olarak çizgili kasa benzer,fakat fonksiyonel olarak düz kastır.Çünkü istem dışı çalışır.

Dolaşım Sistemi:

Akciğerdeki oksijen,sindirim sisteminden alınan besleyici meteryal ve endokrin sistemden salınan hormonlar dolaşım sistemi aracılığıyla tüm vücuda dağılır.Oluşan artıklarda yine dolaşım sistemi aracılığıyla vücuttan atılmak üzere çeşitli organlara (akciğerlere ve dolaşım sistemine)taşınır.Dolaşım Sistemini şu yapılar oluşturur.

KALP-KAN-KAN DAMARLARI (ATAR DAMAR,TOPLAR DAMAR,KILCAL DAMAR)LENF DAMARLARI VE LENF BEZLERİ

                                                                    KALP

—Kalp kasından oluşan,ritmik olarak kasilip gevşeyen,4 odacık içeren bir organdır.Üstteki iki odacık kulakçık (ventrikül)olarak adlandırılır.Kulakçıklara dolan kan karıncıklar vasıtasıyla vücuda pompalanır.Kalbin sağ yarısında kirli kan;sol yarısında ise temiz kan bulunur.

—Kan Damarları:Kanı kalpten vücuda;vücuttan kalbe taşıyan kapalı boru sistemi şeklinde yapılardır.3 çeşittir.Kan damarları ve özelliklerini kanamalar bölümünde detaylı olarak göreceğiz.

                                                                  Kan Damarları:

—A)Atardamarlar:Kalpten çıkan kanı vücuda taşıyan damarlardır.Genellikle temiz kan (oksijence ve besin maddelerince zengin) taşıtlar.

—B)Toplardamarlar:Metabolizma artıklarını içeren kanı (Karbondioksit gibi)vücuttan kalbe getiren damarlardır.Genellikle kirli kan taşıtlar.

—C)Kılcaldamarlar:Atardamarlar ve toplardamarlar arasındaki ilişkiyi sağlar.Kan ve hücreler arasındaki madde alışverişinde görevlidir.

KAN:İnsan vücudunun 1/13’ü kandır.Kan alyuvarlar,akyuvarlar,kan pulcukları ve plazmadan oluşur.Kanın %45’i şekilli elemanlardan;%55’i ise plazmadan oluşur.Kanın;TAŞIMA (oksijen ve diğer besin öğelerinin taşınması),PIHTILAŞMA (kanamanın durdurulması)SAVUNMA (vücudun enfeksiyonlara karşı korunması) ve ISI AYARLAMA özellikleri vardır.

                                                          
Nabız:Kalbin kanı pompalaması sırasında damar duvarına yaptığı basıncın atardamarlar üzerinden el ile hissedilmesidir.
Vücutta Nabız Alınabilen Bölgeler:Şah damarı (boyun bölgesinde),Kol damarı (kolun iç yüzeyinde,dirseğin üzerinde),Ön kol damarı (el bileğinin iç yüzünde),Kasıktan,Diz arkasından ve Ayağın üst kısmından.

 Solunum Sistemi: Vücut hücreleri için gerekli oksijenin vücuda alınması ve açığa çıkan karbondioksitin vücuttan atılmasını sağlar.Solunum sistemi ve dolaşım sisteminin fonksiyonları aynı gibi görülebilir.Fakat solunum sisteminde amaç oksijen ve karbondioksit değişimi;dolaşım sisteminde amaç;oksijen ve karbondioksit taşınmasıdır.Solun sistemi 3 bölümde incelenebilir.

1)Üst Solunum Yolları:1)Burun  2)Yutak  3)Gırtlak   4)Soluk Borusu                                                                                     2)Alt Solunum Yolları:1)Bronşlar 2)Bronşioller (hava kesecikleri) 3)Akciğerler
3)Yardımcı Kaslar:1)Diafragma 2)Göğüs Kasları 3)Kaburga ve arası kaslar.

Sinir Sistemi:İç ortamdan (iç organ vs) ve dış ortamdan (tehlike vs) aldığı uyarıları değerlendiren ve bunlara karşı cevap oluşturan (savunma,kan şekerinin yükseltilmesi vs) bir sistemdir.
Beyin:Sağ ve sol olmak üzere iki yarım küreden oluşur.Bu yarım kürelerden herbiri vücudun aksi yönünü kontrol eder.Yani sağ yarım küre vücudun sol tarafını;sol yarım kürede vücudun sağ tarafını kontrol eder.Zeka irade ve algılama merkezidir.
Beyincik:Denge merkezidir ve aynı zamanda hareket uyumunu gerçekleştirir.
Omurilik soğanı:Beyin ve omuriliği birleştirir.Dolaşım ve solunum sistemini kontrol eder.
Omurilik:Beyinen gelen uyarıları alır ve diğer yapılara iletir.Daha çok refleksle ilgilidir.

Boşaltım Sistemi:Kandaki metabolik artıkların vücut dışına atılmasını sağlar.Boşaltım sisteminin organları:böbrekler,üreterler (idrar boruları),mesane (idrar kesesi),üretra (idrar kanalı),kalın bağırsak ve anüs.

HASTA / YARALININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Değerlendirmenin amacı:Hasta / yaralı durumunun ciddiyetini belirlemek ilk yardımın yöntemini ve önceliklerini belirlemek güvenli ve hızlı bir ilkyardım uygulaması sağlanması
Birinci Değerlendirme
Bilinç Kontrolü:Bilinç kontrolü yapılarak beyin fonksiyonlerı değerlendirilmiş olur.Yaralının önce sözlü uyarılara yanıt verip vermediğine (Adını biliyormu?Zaman mekan farkındalığı var mı?) bakılır.

Eğer sözlü uyarılara yanıt vermiyorsa ağrılı uyaran verilir.(Yaralının boynu sıkılır) Bebeklerde (0-12 ay) ağrılı uyaran ayak tabanına fiske vurarak yapılır.Hiç bir uyarıcıya cevap vermiyorsa hemen 112 aranmalıdır. 

Bilinç kaybı üç derecedir.
1.Derecede Bilinç Kaybı:Hasta / Yaralı sese tepki verir.
2.Derecede Bilinç Kaybı:Hasta / Yaralı ağrılı uyarana cevap verir.
3.Derecede Bilinç Kaybı:Hasta / Yaralı hiçbir uyarana cevap vermez.



ABC KONTROLÜ:
A Solunum Yolu Açıklığının Sağlanması
B Solunumun Değerlendirilmesi
C Dolaşımın Değerlendirilmesi

Solunum Yolu Açıklığının Sağlanması:Bilinci kapalı hastalarda kusmuk,dilin geri kaçması gibi nedenlerle solunum yolu tıkanabilir.Yaralı sert zemine baş-boyun-gövde ekseni korunacak şekilde yatırılır;ağız içinde yabancı cisim varsa temiz bir bez yardımıyla alınır.Solunum yolu açıldıktan sonra bir el yaralının alnına diğer elin 3 parmağı çenesine konarak baş geri itilir ve “BAŞ GERİ ÇENE YUKARI”pozisyon verilir.

Bu pozisyon dilin geri kaçması durumunda yaralının solunum yolu açıklığı sağlar.
Solunum Değerlendirilmesi:İlkyardımcı başını yaralının gövdesine bakacak şekilde yan çevirerek yanağını yaralının ağzına yaklaştırır.
“BAK-DİNLE-HİSSET”yöntemi ile yaralının solunumunu 10 sn.değerlendirir.Normal solunum sayısı yetişkinde dakikada 12-20 kez;çocuklarda (1-8 yaş) dakikada 20-25 kez;bebeklerde (0-12 ay) dakikada 25-40 kezdir.

Dolaşım Değerlendirilmesi:Hasta / yaralının şah damarları kontrol edilerek 10 sn.boyunca dolaşım değerlendirilir.Normal nabız değerleri yetişkinde 60-100 dk.çocuklarda 80-100dk. bebeklerde 100-120 dk.dır.

                                                                                                                   BİRİNCİ DEĞERLENDİRME

                                                                     Bilinç Kontorlü

                                                                     ABC Kontrolü

1.Durum                                              2.Durum                            3.Durum                          4.Durum
Bilinç var                                              Bilinç yok                          Bilinç yok                         Bilinç yok
Solunum var                                        Solunum var                     Solunum yok                   Solunum yok
Dolaşım var                                         Dolaşım var                      Dolaşım var                     Dolaşım yok
 

 2.Değerlendirme                               2.Değerlendirme               Kurtarıcı Solunum         Temel Yaşam Desteği
                                                           +Koma Pozisyonu

İkinci Değerlendirme:

—1.)Görüşme:Görüşme sırasında ilk yardımcı kendini tanıtmalı ve hastaya “ismini,olayın ne olduğunu,bir hastalığının olup olmadığını,sürekli kullandığı ilaçlar ve ilaçlara alerjisi olup olmadığı”öğrenilmelidir.Böylece;bilinç düzeyi belirlenmiş olur ve görüşmeden sonra olabilecek bilinç kaybı durumunda tedavi için gerekli bilgiler edinilmiş olur.Ayrıca solunum,nabız ve cildin ısısı,rengi kontrol edilir.

2.)Baştan Ayağa Muayene:Başta morluk,yara var mı?Kulaktan veya burundan kan geliyor mu?

—Baş-boyun-gövde hizası korunmalı;aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi göz ardı edilmemeli.

—Göğüs kafesinde saplanmış cisim,açık yara var mı?Nefes alırken genişleme normal mi?

—Karın bölgesinde sertlik var mı?

—Kol ve bacaklarda şişlik,ağrı,kırık,işlevsizlik,kuvvet kaybı var mı?Nabız noktalarından nabız alınıyor mu?

—Göz bebeklerinde büyüme var mı?İki göz bebeği arasında fark var mı?

ACİL İLKYARDIM ÇANTASI MALZEMELERİ

Büyü sargı (10cm*3-5cm)

Hidrofil gaz steril (10*10cm,50’lik kutu)

Üçgen sargı

Hidrofil pamuk (70gr)

Flaster (2cm*5cm)

Çengelli İğne

Küçük makas

Esmark bandajı

Turnike (En az 50cm örgülü tekstil malzemeden)

Yara bandı

Plastik Örgü (150cm*200cm)

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

—Suni Solunum:Solunumu,dolaşımı durmuş ve bilinç kaybı olan hasta/yaralının hayati fonksiyonlarını tekrar sağlamak için;yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini ve dış kalp masajı ile kalpten kan pompalamak için yapılan müdahaledir.

Solunumun Durması:Vücudun oksijen yoksunluğudur.Solunum durmasından kısa bir süre sonra kalbin durmasıda söz konusudur.Solunum durmasından en çok etkilenen ve en dayanıksız organ beyindir.

Solunumun Durma Nedenleri:

-Yabancı bir cismin soluk yolunun tıkanması,

-Dilin geriye kaçmasıyla soluk yolunun tıkanması,

-Gaz zehirlenmeleri,

-Suda boğulmalar,

-Aşırı kan kaybetme,

-Dış etkenlerle göğüs kafesinin sıkışması,

-Kaburgaların kırılıp akciğer bütünlüğünü bozması,

-Boyun omur kırıkları

Solunumun Durma Belirtileri:

Baş dönmesi,nefes darlığı,süratli ve düzensiz nabız,bilinç kaybı,Boyun damarlarında şişme,yüz kızarma,dudaklarda ve parmak uçlarında morarma.

Kalp Durması:Kalbi durmuş kişide 4-6 dk.içerisinde oksijenlenme bozulduğu için beyin hasarı başlar.Bu süre zarfında (4-6dk’da) müdahale etmek çok önemlidir.Beyin hasarı 10dk.sonra geri dönüşümsüz bir hal alır.
Kalp Durmasının Sebepleri:
Kalp hastalıkları ve kalp krizi,
Vücut ısısının aşırı düşmesi veya yükselmesi,
Elektrik veya yıldırım çarpması,
Damarlardaki ani tıkanıklıklar,
Kalp Durmasının Belirtileri:
Nabız yokluğu,
Bilinç kaybı,
Göz bebeklerinin büyümesi ve sabitleşmesi,
Solunum yokluğu,
Vücut sıcaklığının düşmesi,
Kalp atım seviyesinin duyulmaması,
Cilt rengi kül rengini alır ve daha sonra morarır.

YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
   İlk olarak ilkyardımcı kendisinin ve ve çevresinin güvenliğini sağlamalıdır.
*Hastaya bir dizimiz baş bölgesine;bir dizimiz gövdeye hakim olacak şekilde dizlerimizi yere koyarak yaklaşmalıyız.Hasta/yaralı “İyimisiniz?Neyiniz var?”gibi sorularla sözlü uyaran vererek hasta/yaralının bilincini kontrol etmeliyiz.Eğer sözlü uyarana yanıt yoksa boyun bölgesinden ağrılı uyarı vermeliyiz.
*Bilinç kontrolünden sonra derhal 112 aranmalıdır.
*Hasta/yaralının ağız içi kontrol edilmelidir.Eğer yabancı cisim varsa bir bez yardımıyla çıkarmalıyız.
*Daha sonra hava yolu açıklığını sağlamak için bir eli alına diğer elin 3 parmağını çenenin altına yerleştirerek yaralıya “BAŞ GERİ ÇENE YUKARI”pozisyonu vermeliyiz.
*Hasta/yaralının solunumunu “BAK-DİNLE-HİSSET”yöntemi ile 10sn.boyunca kontrol etmeliyiz.
*Nabız alınan bölgelerden 10 sn.boyunca nabız kontrolü yapmalıyız.
Not:Buraya kadar yaptığımız Birinci Değerlendirme (Bilinç Kontrolü  ve ABC Kontrolü)sonucunda eğer bilinç,solunum ve dolaşım yoksa temel yaşam desteğine kalp masajı ile başlamalı ve suni solunumun uygulaması ile devam etmeliyiz.
Kalp masajı için bir elin topuğunu göğüs kemiğinin alt yarısına veya kaburgaların bittiği yerin hemen üzerine yerleştirilir.Diğer elin topuğu da bu elin üzerine yerleştirilir ve iki elin parmakları birbirine kenetlenir.Kolların pozisyonu ise dirsekler bükülmeden kollar vücuda dik olacak şekildedir.Göğüs kemiği 5cm inecek şekilde 30 kalp basısı uygulanır.30 kalp basısı 1 dk’da 100 tane olacak şekilde ayarlanmalıdır.
*BİR EL ALINA YERLEŞTİRİLİR.
*DİĞER ELİN İKİ PARMAĞI ÇENE KEMİĞİNİN ÜZERİNE YERLEŞTİRİLİR.
*ALINDAN BASTIRILIP,ÇENEDEN KALDIRILARAK BAŞ GERİYE DOĞRU İTİLİR.

Yapay solunum:Hasta/yaralı “BAŞ GERİ ÇENE YUKARI”pozisyon verilir.Alına konulan elin baş ve işaret parmakları ile yaralının burnu kapatılır.Ardından ilk yardımcı yaralının ağzını tamamen içine alacak şekilde yerleştirilir ve 2 kurtarıcı solunum verilir.Her solunum göğsü yükseltecek şekilde 1 sn.süre ile verilir.İki solunum arasında havanın geri çıkması beklenmelidir.
Not:30 kalp basısı ve 2 kurtarıcı solunuma ambulans ekipleri gelineye kadar veya hasta/yaralı geri dönünceye kadar devam edilir.
Not:Suda boğulma vakalarında eğer ilk yardımcı tek ise 3 kalp basısı 2 solunumu 5 tur yaptıktan sonra 112’yi aramalıdır.

ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
Çocuklarda temel yaşam desteği yetişkinlerde de aynen uygulanır.Yanlızca ufak farklılıklar vardır;
-Yetişkinlerde iki el ile yapılan kalp masajı çocuklarda tek el ile aynı bölgeye yapılır.
-Temel yaşam desteğine çocuklarda 2 solunum ile başlar;30 kalp basısı ile davem edilir.
-İlk yardımcı yalnız ise 2 solunum ve 30 kalp basısını 5 tur yaptıktan sonra 112 aranmalıdır.